Mózg zaczyna rozwijać się już w okresie płodowym; po narodzinach proces nabiera tempa, a maluch uczy się i poznaje świat. Pozytywny wpływ na rozwój układu nerwowego u dziecka wywiera szereg zróżnicowanych czynników – do kluczowych elementów bez wątpienia należą dieta i przestrzeganie zasad zdrowego żywienia. (1,2)
Tiamina i ryboflawina – jak wesprzeć rozwój mózgu dziecka?
Zbilansowana dieta, regularne posiłki, pełne witamin, mikro- i makroelementów, to znakomite wsparcie dla prawidłowego rozwoju mózgu. Korzystny wpływ na funkcjonowanie układu nerwowego wywiera (rozpuszczalna w wodzie) witamina B1 (tiamina). Cenny związek uczestniczy m.in. w przewodzeniu impulsów nerwowych. W mózgu znajdują się szczególnie duże stężenia witaminy B1. Do jej dobrych źródeł w diecie należą: mięso wieprzowe (schab, polędwica), nasiona roślin strączkowych, zbożowe produkty pełnoziarniste i orzechy. (2,4)
Kolejną, rozpuszczalną w wodzie witaminą ważną dla rozwoju mózgu jest ryboflawina, znana jako witamina B2. Jej długotrwałe niedobory żywieniowe przyczyniają się m.in. do zaburzeń działania układu nerwowego. Cenną witaminę znajdziemy w mleku i produktach mlecznych (serach twarogowych, podpuszczkowych dojrzewających), jajkach, podrobach oraz pełnoziarnistych produktach zbożowych. Zawierają ją także warzywa, m.in. brokuły, groszek zielony i szpinak. (2,4)
Witaminy B3 i B5 a rozwój układu nerwowego
Szczególnie korzystny wpływ na rozwój i funkcjonowanie obwodowego układu nerwowego i mózgu wywiera niacyna, czyli witamina B3 (witamina PP). Niedobory niacyny mogą skutkować zaburzeniami w procesie glikolizy oraz zakłóceniami działania ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego. Gdzie jej szukać? (2,4)
Głównymi źródłami witaminy PP w diecie są: wątroba, mięso (indyk, kurczak, cielęcina), nabiał, ryby (makrela, tuńczyk), orzechy ziemne i produkty zbożowe. Mniejsze ilości niacyny znajdują się też w warzywach, takich jak szpinak, sałata, natka pietruszki, brokuły, brukselka. (2) Witaminę B3 zawierają również specjalne zestawy witamin dla dzieci.
Witamina B5 (kwas pantotenowy) jest jednym z istotnych składników diety stymulującej pracę mózgu dziecka. Jej niedobory mogą powodować nie tylko dysfunkcje układu nerwowego, ale też hamować wzrost lub przyczyniać się do spadku masy ciała. Tę i inne witaminy dla dzieci zawierają zarówno produkty pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego: pełnoziarniste produkty zbożowe, suche nasiona roślin strączkowych, mleko oraz przetwory mleczne. (2,4)
Węglowodany i tłuszcze – dla zdrowia i sprawności mózgu
Funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego i erytrocytów w dużej mierze zależy od prawidłowego spożycia węglowodanów. Mózg potrzebuje nieustannych dostaw glukozy, ponieważ nie potrafi jej magazynować. Jej niedobory upośledzają jego pracę; gdy trwają dłużej, zaczynają działać destrukcyjnie. Jak na pracę mózgu wpływają erytrocyty? Krwinki czerwone transportują tlen do wszystkich narządów, tkanek i układów organizmu – nie tylko do mózgu. (2,3)
Główne źródło węglowodanów w diecie stanowią produkty zbożowe, owoce, warzywa, nasiona roślin strączkowych, ziemniaki, mleko i jego przetwory. Nie przyzwyczajajmy maluchów do słodyczy – prawidłowe nawyki żywieniowe, wpajane od najmłodszych lat, to kapitał na całe życie. (2)
Właściwa praca mózgu zależy od odpowiedniego spożycia tłuszczu: jedno- i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, które wpływają na prawidłowy rozwój już w okresie prenatalnym. A później? Nie zapominajmy, że na skład kwasów tłuszczowych w mleku matki wpływa dieta. U niemowląt i małych dzieci cenne kwasy wspierają dojrzewanie układu nerwowego, rozwój funkcji poznawczych, behawioralnych, mowy i narządu wzroku. Umożliwiają również wchłanianie ważnych witamin: A, D, E i K. Pamiętajmy, że do dobrych źródeł zdrowych kwasów tłuszczowych należą ryby, orzechy, a także brokuły i sałata. (2,4)
W pierwszych 3 latach życia tłuszcze, w tym tłuszcze zwierzęce (jak np. masło), to niezbędny element prawidłowego rozwoju mózgu i jednocześnie najbogatsze źródło energii. Kiedy maluch kończy 3 latka, większość tłuszczów pochodzenia zwierzęcego warto zastąpić olejami roślinnymi (np. z oliwek, pestek winogron, olejem rzepakowym). (1,2)
- Pietrzyk J., Szajewska H., Mrukowicz J. (red.). ABC zabiegów w pediatrii. Podręcznik dla studentów medycyny, pielęgniarek i lekarzy, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2010.
- Jarosz M. Normy żywienia dla populacji polskiej. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2017.
- Gajewski P (red.). Interna Szczeklika 2018. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2018.
- Szajewska H., Horvath A. (red.). Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2017.