Kiedy możemy zapisać się na pierwszą konsultację logopedyczną?
Bez cienia wątpliwości można stwierdzić, że nie istnieje dwoje takich samych dzieci. Każdy mały człowiek jest wyjątkowy. Wyjątkowe i niepowtarzalne jest również tempo jego rozwoju. I chociaż wiele mówi się obecnie o tym, że nie należy porównywać jednego dziecka i jego osiągnięć do innych dzieci, to warto zwrócić uwagę na to, że w procesie rozwoju każdego człowieka istnieją takie punkty kontrolne – kamienie milowe – których brak oznacza z dużym prawdopodobieństwem, że rozwój dziecka jest zaburzony bądź opóźniony. Brak ujawnienia się kamieni milowych może także oznaczać, że nadszedł najwyższy czas na pierwszą wizytę u logopedy.
Celem artykułu jest przybliżenie owych punktów kontrolnych – kamieni milowych – które występują w pierwszym roku rozwoju. Zaznajomienie się z tą wiedzą pozwoli najbliższym dziecka przygotować się na oczekiwanie tych wspaniałych momentów w życiu młodego człowieka, a jednocześnie uświadomi, że brak ich wystąpienia powinien skłonić opiekunów malucha do zgłoszenia się na konsultację z logopedą. Autor artykułu zdecydował się właśnie na pierwszy rok życia, żeby zdementować pewien mit. W naszym kraju wciąż obecne jest następujące stanowisko – istnieją pewne granice wieku, kiedy można udać się logopedy, lecz nikt nie wie, gdzie leży minimalna granica, a gdzie maksymalna. Nic bardziej mylnego – na konsultację logopedyczną może udać się człowiek w każdym wieku: zarówno ten, który jeszcze rozwija się pod sercem matki, jak i ten, który doczekał już jesieni życia. Każdy człowiek ma prawo do tego, żeby komunikować się w komfortowy sposób. Zadaniem logopedy jest natomiast pokazanie pacjentowi, co można zrobić, aby ten komfort uzyskać.
Co się dzieje w pierwszych dwunastu miesiącach życia dziecka?
Pierwsze miesiące życia często są postrzegane jako czas, kiedy człowiek nie jest jeszcze zdolny do komunikacji, a dopiero przygotowuje się do życia w słowie. Jest to mylne przekonanie – dziecko reaguje na bodźce dźwiękowe jeszcze na etapie prenatalnym (reakcje emocjonalne i fizjologiczne na zmiany natężenia dźwięku). Już pierwszy krzyk noworodka jest formą komunikacji z nowym otoczeniem. Więcej, to właśnie krzyk i płacz są podstawowymi środkami komunikowania w pierwszych miesiącach życia.
Jakie kamienie milowe pojawiają się w pierwszych trzech miesiącach życia? Czy w ogóle można mówić o jakichś punktach kontrolnych w przypadku komunikacji malucha w tym właśnie okresie? Oczywiście – rozwój mowy w tej pierwszej fazie jest właśnie bardzo intensywny i istotny dla tego, jak będzie wyglądała komunikacja dorosłego człowieka.
| Uśmiecha się, kiedy ktoś do niego mówi. Może również przerwać płacz w reakcji na czyjś głos. | Żeby zwrócić uwagę na siebie zaczyna krzyczeć. Krzyk i płacz są różne w różnych potrzebach. |
| W trakcie ssania zmienia intensywność, kiedy usłyszy jakiś dźwięk. | Dziecko wchodzi w interakcję z otoczeniem lepiej, kiedy widzi twarz (reaguje na miny). |
| Głuży (brzmi to jak gruchanie, jest samoistne). Głużą także dzieci głuche! | Dźwięki dziecka to samogłoski lub dźwięki przypominające spółgłoski tylnojęzykowe. |
W okresie pomiędzy czwartym a szóstym miesiącem życia dziecko coraz lepiej i w sposób bardziej widoczny powinno reagować na osobę, która do niego mówi, a także na inne źródła dźwięku. W tym czasie też emitowane dźwięki coraz rzadziej są wytwarzane mimowolnie. Raczej powtarza to, co usłyszy z otoczenia lub próbuje zrekonstruować te dźwięki, które wytworzyło spontanicznie. Okres ten powinien charakteryzować się następującymi kamieniami milowymi:
| Coraz lepiej i w sposób widoczny reaguje na źródła dźwięku, również zabawki i zwierzęta. Onomatopeje związane ze zwierzętami, będą fundamentem przyszłej leksyki. | Gaworzenie to rekonstruowanie dźwięków wytworzonych spontanicznie lub zasłyszanych. Pojawia się coraz więcej nowych dźwięków |
| Zauważa zmiany, które zachodzą w głosie osoby mówiącej do niego. Reaguje na to zjawisko. | Kiedy słyszy głos czy dźwięk w ogóle, odwraca głowę w kierunku jego źródła. |
| Przestaje głużyć. Zaczyna gaworzyć – dzieci głuche nie gaworzą. | Gaworzy, uśmiecha się i zaczyna poruszać, kiedy ktoś zaczyna do niego mówić. |
Kolejne sześć miesięcy życia to czas rozwoju coraz bardziej świadomego. Umiejętności związane z mową i komunikacją pogłębiają się coraz bardziej, a dziecko korzysta z nich już nie przypadkowo czy spontanicznie, ale zaczyna kontrolować sytuację. Maluch wchodzi w relację z innymi ludźmi i z otoczeniem, a proces komunikacji, w którym uczestniczy, poszerza się o kolejne płaszczyzny. Kamienie milowe, które pojawiają się w tym okresie:
| Próbuje lokalizować źródło dźwięku wzrokiem. Skupia uwagę na osobie do niego mówiącej. | Dostrzega, że może dźwiękiem zwrócić uwagę na siebie. Wykorzystuje gesty i mimikę. |
| Rewolucja 9. miesiąca – zaczyna wskazywać palcem. Wskazuje osobę, o którą jest pytane. | Gaworzy coraz częściej i chętniej. W ten sposób powstają pierwszy sylaby i ciągi sylabowe. |
| Powoli uczy się wykonywania prostych poleceń. Daje się wciągnąć w zabawę. Naśladuje ruchy. | Pierwsze sylaby/słowa mogą, ale nie muszą oznaczać konkretnych przedmiotów. |
Któryś z kamieni milowych nie pojawia się w określonym czasie – czy już czas na terapię?
Omówione w niniejszym artykule punkty kontrolne nazywane kamieniami milowymi oznaczają właśnie te wydarzenia, których niezaistnienie powinno skłonić otoczenie dziecka do skontrolowania czy rozwój malucha przebiega prawidłowo i harmonijnie. Nie oznacza to jeszcze potrzeby programowania i stosowania skomplikowanej terapii. Pierwsza konsultacja logopedyczna i udzielone rady mają na celu skorygować dotychczasowe zaburzenia rozwoju właśnie po to, żeby dziecko mogło obejść się bez specjalistycznej terapii. Rozmowa z logopedą ma charakter profilaktyczny, ale trzeba pamiętać, że aby diagnoza specjalisty miała sens i by mogła okazać się jak najbardziej trafna, powinna być przeprowadzona w gabinecie, a nie przy użyciu komunikatora.
Umów wizytę u logopedy online – https://www.dobrylogopeda.edu.pl/logopeda-online
Bibliografia:
Michalak-Widera I., Węsierska K., Kamienie milowe rozwoju mowy dziecka od 0 do 6 roku życia.
Skiba A., Jak wygląda rozwój mowy dziecka w 1. roku życia?
„Whisbear”, Co słyszysz, maleństwo?
