Żylaki kończyn niskich to mocne, wrzecionowate bądź workowate rozbudowania żył zewnętrznych z towarzyszącym im przedłużeniem oraz szczególnym poskręcaniem. Jest to najpowszechniejsza forma kliniczna długotrwałej niewydajności żylnej. Powszechnie zachodzą u kobiet, natomiast częstotliwość ich powstawania nasila się z wiekiem. Sprzyja im długie pozostawanie w postawie siedzącej bądź stojącej, praca w wysokiej temperaturze, przenoszenie bagaży. Przeważnie ich powstawanie ma charakter rodzimy.
Jak powstają żylaki?
Kluczowym elementem doprowadzającym do zaistnienia żylaków kończyn dolnych jest zastój krwi w układzie żył zewnętrznych. Jest on spowodowany niewłaściwym działaniem zastawek żylnych, czyli fałdów błony wewnętrznej żyły, które determinują jednokierunkowy obieg krwi. W warunkach odpowiednich krew w żyłach kończyn dolnych wypływa z systemu powierzchownego poprzez żyły przenikające do systemu głębokiego, kierując się w kierunku serca. Przy braku odpowiednio działających zastawek krew wycofuje się do żył zewnętrznych, których małe ściany nie są dostosowane do pokonania wyższego ciśnienia. Z czasem więc powoli się rozszerzają, natomiast ich ściany przerastają.
Przebieg choroby żylakowej
Żylaki kończyn dolnych zwiększają się powoli, natomiast we wczesnym czasie dolegliwości potrafią nie wytwarzać żadnych trudności. Najpierw na skórze pojawiają się tzw. pajączki naczyniowe, czyli sieć drobnych, rozszerzonych żyłek śródskórnych. Na owym etapie chorzy udają się do specjalisty wyłącznie ze względów kosmetycznych.
Wczesne objawy żylaków kończyn dolnych
Do najpopularniejszych pierwszych objawów żylaków należą:
•tzw. ciężkie nogi – uczucie „ociężałości” kończyn dolnych oraz ich zbędnej „pełności”, znikające po wypoczynku z kończynami uniesionymi,
•uporczywe, uporczywe bóle kończyn dolnych po długim pozostawaniu w postawie siedzącej bądź stojącej,
•zlokalizowany, pojawiający się okresowo ból nad poprawioną żyłą,
•obrzęki kończyn dolnych pojawiające się na kres dnia, tak rozpoznawalne wokół kostek,
•zespół niespokojnych nóg, bolesne skurcze mięśni łydek, zwłaszcza nocą.
W rozwiniętym stadium dolegliwości stają się widoczne duże oraz zatokowato 
skręcone żylaki pni głównych żył kończyny dolnej: żyły odpiszczelowej oraz żyły odstrzałkowej. Są delikatne oraz niebolesne, natomiast poziom ich wypełnienia jest związany od postawą kończyny. Z czasem pojawiają się zmiany skórne, zwykle w strefie kostek, po stronie przyśrodkowej. Przeważnie są to rdzawobrązowe przebarwienia, wypryski suche bądź pijące, mogą się pojawić owrzodzenia. Zwiększające się obrzęki mogą pokrywać wszą łydkę oraz nie znikają po relaksie nocnym. Wielkość zauważalnych zmian nie zawsze harmonizuje z wzmożeniem dolegliwości. Czasami pacjenci z drobnymi zmianami przedstawiają więcej skarg niż chorzy z dużymi żylakami. Wraz z postępem dolegliwości zwiększa się niewydolność żył kończyn dolnych, czemu towarzyszy powstawanie jeszcze większych powikłań. Do najpopularniejszych spośród nich zaliczyć można zakrzepowe zapalenie żylaków oraz zakrzepowe zapalenie żył zewnętrznych, natomiast dodatkowo krwawienia, wybroczyny podskórne, przewlekłe zapalenia skóry oraz tkanki podskórnej i owrzodzenia.
Diagnostyka żylaków
W kierunku sprawdzenia stanu niewydajności żył kończyn dolnych wykonuje się próby czynnościowe: Trendelenburga oraz Perthesa. Dają one {docenić|możliwość, żeby ocenić} drożność żył przeszywających oraz wewnętrznych i formę zastawek żylnych. „Dobrym wzorem” w ocenie długotrwałej niewydajności żylnej jest badanie ultrasonograficzne metodą Dopplera – umożliwia ocenę anatomii oraz funkcje systemu żylnego. Dostarcza informacji potrzebnych do określenia okoliczności zaistnienia żylaków, stwierdzenia ich rozmiaru oraz rozpoczęcia decyzji o doborze form działania. Przede wszystkim zawsze jest to badanie nieinwazyjne oraz bezbolesne. Do inwazyjnych metod oceny systemu żylnego uczestniczy m.in. flebografia. Polega na podaniu leku cieniującego do żył stopy oraz pokazywania możliwości jego przenoszenia się przy pomocy zdjęć rentgenowskich. Obecnie rzadko korzysta się z tej technologii ze względu na jej inwazyjny charakter – narażenie pacjenta na oddziaływanie promieni rentgenowskich oraz potrzebę dostarczenia kontrastu, jaki może powodować reakcje uczuleniowe. Zdiagnozowanie dolegliwości żylakowej ustala specjalista na podstawie objawów klasycznych oraz rezultatów badań obrazowych.
Żylaki kończyn dolnych – leczenie
Techniki konfrontacji z żylakami kończyn dolnych podzielić można na: leczenie zachowawcze, farmakologiczne i operacyjne. Dobór optymalnej formy zależy przede wszystkim od stanu zaawansowania dolegliwości. Usuwanie żylaków kończyn dolnych tradycyjne to wykonywanie zaleceń generalnych i podawanie maści oraz kosmetyków łagodzących obrzęki i {poczucie|czucie} ociężałości nóg. Pomocne jest również noszenie specjalnych podkolanówek, pończoch oraz rajstop przeciwżylakowych, częste podnoszenie kończyn do góry, wykonywanie masaży oraz zrezygnowanie z ciasnej odzieży utrudniającej odpływ krwi z kończyn dolnych. Pończochy uciskowe zapobiegają odkładaniu się krwi w żyłach zewnętrznych oraz wspierają funkcjonowanie pompy mięśniowej, obniżają ciśnienie, szczególnie w układzie żył zewnętrznych, i chronią przed negatywnymi zmianami w mikrokrążeniu oraz powodują ich regresję. Pończochy uciskowe winny być wybierane indywidualnie do nieobrzękniętej kończyny. Test należy zrobić wcześnie, nie później niż 20 min po wstaniu z łóżka (należy rozpatrywać tabelę rozmiarów podaną przez danego producenta). Odpowiednio dopasowana pończocha uciskowa wywiera najsilniejszy nacisk na wielkości stawów skokowych, powoli spadający w górę. Kuracja farmakologiczna polega na ustnym stosowaniu leków zabezpieczających naczynia. Są to środki często z naturalnego pochodzenia, zawierające m.in. ekstrakt z rycyny bądź kasztana, a również flawonowe pochodne benzopirenu produkowane spośród środków roślinnych lub syntetycznie (praktyka oraz jej pochodne, hesperydyna, diosmina), saponiny (escyna), dobesylan wapniowy, ekstrakty z pestek winogron bądź produktów cytrusowych. Leki mimo tego, że przynoszą często pomoc w dolegliwościach to nie zabezpieczają przed postępem zaawansowanych zmian długotrwałej niewydajności żylnej, więc zazwyczaj powinny być używane z kompresoterapią, która hamuje postęp dolegliwości. W wypadku obrzęku nóg towarzyszącemu żylakom kończyn dolnych nie należy używać preparatów moczopędnych przewlekle, a jeśli zachodzą zalecenia oraz konieczność używania diuretyków, to długa niewydolność żylna nie jest przeciwwskazaniem do ich stosowania. Warto wiedzieć, iż określona część preparatów wykorzystywana w usuwaniu dolegliwości układu krążenia (blokery kanału wapniowego) mogą zwiększać obrzęk nóg spowodowany niewydolnością żylną.
